پیامک‌های دکتر علی شریعتی به روایت سوسن شریعتی

سوسن شریعتی معتقد است:«موفق​ترین این جوک​ها آنهایی است که شریعتی را در یک موقعیت یا در روزمرگی قرار می​دهد و می نشاند: شریعتی در حال جریمه شدن، در حال بازگشت از خانه، در حال خیار خوردن، در سفر تایلند و…»

به گزارش خبرآنلاین، سوسن شریعتی در گفتگویی مفصل و متفاوت به برخی سوالات و شبهات درباره پیامک ها و ایمیل های طنزی که در سال ۹۱ با محوریت دکتر شریعتی تولید و بین مردم دست به دست شد، پاسخ داده است. گزیده ای از اظهارات دختر دکتر شریعتی در گفتگو با ویژه نامه نوروزی خط خطی را در ادامه می خوانید:

- اولین پیامک برای من این بود: «هرچی جمله خفنه مال منه! دکتر علی شریعتی». و بعد تبدیل شد به موج. البته در این مدت شغل جدیدی هم برای ما درست شد و آن پاسخ به سوالاتی در باب صحت و سقم این جملات بود.

اسلام انقلابی و گفتمان های رقیب

گفتوگوی نیما رایگان با احسان شریعتی

گفتمان‌های رقیب چگونه از نیروی‌آزادشده توسط شریعتی یارگیری کردند؟

گفتمان رادیکال اسلامی که دکتر علی شریعتی  آن را پایه گذاشت، گفتمانی بود که فارغ از مجموعه تحول‌آفرینی ها و خروشی که در پایان دهه چهل و سراسر پنجاه در ایران ایجاد کرد در سال 57 و برغم فقدان مبدع و رهبر آن یعنی شخص شریعتی، رقیبی جدی برای گفتمان بعدا مسلط در انقلاب بود . از سویی به نظر می رسد این گفتمان بسیار ریشه دارتر از آن است که ابداعش به شریعتی نسبت داده شود و باید ردپای آن را در تحولات نزدیک به 150 ساله ایران جستجو کرد. گرچه شریعتی توانست عناصری تازه و انقلابی در آن وارد کند که با جو جهانی و داخلی آن روزگار سازگاری بیشتری داشت. برخی معتقدند انقلاب ایران محصول کوشش های نظری شریعتی است و گفتمان پی‌ریزی شده توسط او را از هر گفتمان دیگر دخیل‌تر در تحولات آن سال‌ها می‌دانند و برخی دیگر هم برآنند که گفتمان چپ اسلامی شریعتی را تنها باید به مثابه گفتمانی بیقرار ارزیابی کرد که نتوانست در منازعات سیاسی سال‌های بعد به هژمونی دست یابد. این موضوعی است که به اختصار با احسان شریعتی مطرح کردیم. موضوعی ناظر بر این‌که شریعتی‌گرایی در کجای منازعات گفتمانی دوران معاصر ما ایستاده است...

سوسن: شریعتی دو بار تصمیم به خودکشی گرفت

برخلاف تصورات موجود در جامعه پیکر دکتر شریعتی هنوز به خاک سپرده نشده است، در واقع پیکر او کنار مرقد مطهر حضرت زینب(ع) در حال نگهداری است و تمام تلاشها برای انتقال پیکر به ایران ناتمام باقی مانده است، انجمن اسلامی دانشجویان شهید بهشتی به مناسبت سالگرد تولد دکتر شریعتی، مراسم یادبودی برای این متفکر معاصر کشورمان برگزار کرد.سوسن شریعتی در این مراسم با بیان اینکه شریعتی در یک خانواده مذهبی و روحانی زاده شد و از همان ابتدا تحت تعالیم اسلامی پدر خود قرار داشت به بررسی مقاطع مختلف زندگی او پرداخت و گفت: شریعتی دو بار تصمیم به خودکشی گرفت. یکبار زمانی که در 15 سالگی با فلسفه مادی گرایانه آشنا شد و چنان از مرگ در ساختار ذهنی خودش به هراس افتاد که تصمیم به خودکشی گرفت و به قول خودش مولانا او را نجات داد. یکبار دیگر هم در فرانسه چنین وضعیتی برای او روی داد. بنابراین شریعتی همواره در محیطی چند گانه زیسته و در سراسیمه گی و اضطراب انتخاب به سر برده است که همین زندگی او را به یک تراژدی تبدیل می کند. تراژدی از نوع انتخاب؛ تراژدی انتخاب بین سنت و مدرنیته، انتخاب بین تقویم فرهنگی و تقویم تاریخی و انتخاب بین اتوپیا و اسطوره.وی در ادامه گفت: شریعتی بر خلاف حرف هایی که پیرامون آثارش گفته می شود، در تمام کتابهای خود هیچ دستورالعملی را به خواننده نداده است و برای مخاطب خود تعیین تکلیف نکرده است. او در آثار خود تنها به ارایه روش پرداخته است.

شریعتی، معرفی تیپ جدید دین دار

نویسنده این مقاله که فرزند دکتر شریعتی است از بین ویژگی‏های متعدد پدر خود که بدان‏ها اشاره می‏کند این ویژگی را برجسته می‏سازد که شریعتی تیپ جدید دین‏دار را به جامعه معرفی کرده است و لذا نوشته خود را به نوعی سامان می‏دهد که این الگوی متفاوت مسلمانی معرفی شده و پیش ‏زمینه‏ های آن آشکار گردد. به همین منظور ابتدا مخاطبان شریعتی را در دو گروه متفاوت دسته ‏بندی می‏کند. یکی انسان قرن بیستمی که آگاه است و مضطرب و دیگری مؤمن متعصب محصور در سنّت‏ های کهن. به گفته نویسنده دکتر شریعتی خود هر دو گونه از این روزیست را تجربه کرده است. لذا تلاش شریعتی آن است که گروه نخست را به مذهب دعوت کند و گروه دوم را به پرسش و تغییر، چرا که شریعتی به نوع دین‏داری این گروه دین‏دار اعتراض‏ های فراوانی دارد. در این فرازها نویسنده نگاه شریعتی به دین و انتظارات او را از دین و نیز شیوه دعوت او به دین را تحلیل می‏کند و تأکید دارد که شریعتی بحث را از حقانیّت دین آغاز نمی‏کند بلکه آغاز حرکت او شناسایی نیازهای انسان است. نویسنده سپس تحت عنوان گستره و محتوای این بازبینی، پنج عنوان را مطرح می‏کند. و در ذیل هر یک فرایند رسیدن به این تیپ جدید دین‏دار را مورد مطالعه قرار می‏دهد

ناگفته های«حسین وارث آدم» پس از43 سال

پیش از انقلاب اسلامی ایران در سال 57، سه کتاب با موضوع عاشورا و انقلاب امام حسین (ع) منتشر شد که سه زواریه دید پیش روی خوانندگان قرار می داد. "شهید جاوید" صالحی نجفی آبادی، "حماسه حسینی" (مجموعه آثار شفاهی شهید مطهری) و "حسین وارث آدم" علی شریعتی... هر سه اثر با محوریت امام حسین (ع) نگاهی دیگر به قیام مولا حسین (ع) داشتند. از این میان در کنار "حماسه حسینی" شهید مطهری، "حسین وارث آدم" دکتر شریعتی جایگاهی در مخاطبان دانشگاهی یافت، مضافا اینکه با سه سخنرانی ثار، شهادت و پس از شهادت تکمیل شد.
دکتر سوسن شریعتی دختر دکتر علی شریعتی در گفت و گو با شفقنا ناگفته هایی از نگارش این کتاب را بیان کرده است.

پروژه 40 سال شریعتی زدایی

مریم شبانی: سوسن شریعتی کافی‌شاپ موزه هنرهای معاصر را برای گفت‌وشنود درباره داستان خود و شناخت علی شریعتی انتخاب می‌کند. می‌گوید در سال‌های 58 و 59 ساعت‌های زیادی را در این مکان به گفت‌وگو و بحث می‌گذرانده و آرامش این کافی‌شاپ در ذهن‌اش باقی مانده است. سوسن شریعتی در این روایت از چهلمین روز وفات دکتر علی شریعتی آغاز می‌کند و از سختی‌های برگزاری مراسم بزرگداشت علی شریعتی در سه سال آغازین انقلاب می‌گوید تا در خلال صحبت‌هایش در پی اثبات این حرف باشد که شریعتی «راه سوم» بود و با هیچ کس نبود. خواندن روایت فرزند شریعتی از نگاه به شریعتی بعد از انقلاب، همان که معلم انقلاب خوانده می‌شد، روایتی خالی از لطف نمی‌تواند باشد.

آنچه در ادامه می خوانید شرح پروژه قریب به 40 سال شریعتی زدایی است در این کشور توسط عده ای که در لباس دین به جان فرهنگ و ایمان مردم افتاده اند. همین ها بودند که در دوره قبل از انقلاب تا حد همکاری با ساواک پیش رفتند و دشمنی آنها به شریعتی و روشنفکران دینی محدود نشد. بلکه برخی از این گروه در این وادی و خوش رقصی برای ساواک تا آنجا پیش رفتند که آنچه منتسب به خمینی و منتظری بود را نیز طرد نموده و طلاب را از پذیرفتن پول منتظری منع کردند. اگر بپذیریم که پاسخ آیت الله خمینی به درخواست استاد محمدتقی شریعتی در دفاع ایشان از شریعتی از سر صدق بوده، باید پذیرفت که خطر این نیروهای اهریمنی حتی وی را نیز محدود کرده بود.

خانم سوسن شریعتی در مصاحبه با شهروند امروز بطور خلاصه روند این پروژه را شرح می دهد.

چرا خانواده شریعتی، به موزه دکتر نمی روند؟

مدیریت موزه دکتر علی شریعتی در اختیار خانواده او نیست. به همین خاطر چند سال است آنان دیگر پایشان به خانه سابقشان باز نشده است. این خبر را نشریه «اندیشه پویا» منتشر کرده است و در گزارشی از گذشته این خانه آورده است. شریعتی تنها 2سال در آن زندگی کرد؛ هرچند از آن راضی نبود. انتخاب خانه با سلیقه «پوران» خانم بود اما شریعتی آن را «طاغوتی» می دانست. مسئله دیگری که در این گزارش ارائه شده است، به دفتر شعر دکتر باز می گردد. همان دفتری که شریعتی وصیت کرده بود آن را بسوزانند و البته سوزانده نشد و هم اکنون در موزه دکتر نگهداری می شود.

تبارشناسی تفکر مدرن در ایران

در یک طبقه‌بندی کلی مبتنی بر معیار دو قطب سنت/مدرنیته می‌توان سه قطب روشنفکری را تشخیص داد

که با سه گرایش «تجددطلب، سنت‌گرا، و اصلاحگر» بتدریج در تاریخ معاصر ایران شکل می‌گیرند.

 

نمودار دسته‌بندی انواع روشنفکری در ایران

تجددطلبان/مدرنیست‌ها

-میرزا فتحعلی آخوندزاده (آخوندوف 1191ه.خ. / 1228 ه.ق-1295  /  (1812-1878

-میرزا آقاخان کرمانی (1232-1275خ./ 1855-1896)

-میرزا ملکم خان ( 1212 ه. ش.- 1287 /   (1833-1908

-سیدحسن تقی‌زاده (1256-1348/(1878-1970)

-فریدون آدمیت (1387-1299/)

نوگرایان

-داریوش شایگان (-1314/-1935)

-آرامش دوستدار (1310-/1931)

چپ مارکسیست

-آوتیس سلطانوویچ میکائیلیان، سلطان‌زاده (1268-1314/1889 -1938 )

-حیدرخان عمواوغلی /1299 -1259) 1880-1921)

-تقی ارانی (1282- 1318/1902-1940)

-احسان‌الله طبری (1295- 1368)

-خلیل ملکی (1901-1969)

-جلال آل‌احمد (1302- 1348)

-مصطفی شعاعیان (1314-1354)

-بیژن جزنی (1316-1354)

-مسعود احمدزاده هروی (1351-1326)

 

 وزرای اصلاح‌طلب

-میرزا حسین قزوینی، مشیرالدوله، سپهسالار (1260-1207/1828-1881 )

-میرزا ابوالقاسم قائم‌مقام فراهانی (1158- 1214)

-میرزا محمدتقی‌خان فراهانی، امیرکبیر (1230-1186/1852)

-محمد مصدق (1261-1345/1882- 1967)

اصلاح‌طلبان/رفرمیست‌ها

-میرزا عبدالرحیم طالبوف تبریزی (1250 ه.ق.-1328 / (1834-1911

-محمدعلی فروغی (1254-1321 / (1875-1942

-احمد کسروی (1891-1946)

-سید فخر الدین شادمان (1286-1346 (1907-1967

 

اصلاح‌گران مذهبی/رفرماتور‌ها

نسل اول

-سیدجمال‌الدین اسدآبادی، افغانی (1838-1897)

-محمدحسین غروی نائینی (1276ـ 1355 / 1936)

-ابوالحسن‌ فروغی (1270-1338/1881-1959)

-محمدحسن شریعت‌سنگلجی (1271-1322 / 1890-1943)

نسل دوم

-مهدی بازرگان (1907-1997)

-یدالله سحابی (1905-2002)

-محمدتقی شریعتی (1907-1987)

-محمود طالقانی (1910-1979)

-محمد نخشب (1302-1355 /1951-1976 )

نسل سوم

-علی شریعتی (1312-1356/1933-1977)

سنت‌گرایان/ترادیسیونالیست‌ها

اصلاح‌طلبان/رفرمیست‌ها

-عبدالکریم سروش (حسین حاج فرج دبّاغ-1324/1945)

-محمد مجتهدشبستری (1315-/1936-)

-مصطفی ملکیان (1335-/1956)

-محسن کدیور (1959-)

روحانیون اصلاح طلب

-م.م. میرزا-شیرازی (1812-1894)

-سید عبدالله بهبهانی ( 1219- 1289 )

-سید محمد طباطبایی  (1299 - 1221)

-سیدحسن مدرس (1870-1937)

-حسینعلی منتظری (1301- 1388 )

فیلسوفان سنتی

-ملاهادی سبزواری (1212-1289 /1797/8-1873  )

-سیدمحمدحسین طباطبایی (1281-1360/1902-1981)

-سیدجلال‌الدین آشتیانی (1304-1384/1946-2005)

-مهدی حائری یزدی (1302- 1378/1923-1999)

-سیدحسین نصر (1933-/1933)

هویت‌گرایان

-شیخ فضل الله نوری (1878-1909)

-نواب صفوی (1924-1955)

-مرتضی مطهری (1919-1979)

-محمدتقی مصباح یزدی (-1313/1934)

نوهویت‌اندیشان

-احمد مهینی فردید (1289-1373/1910-1994)

-رضا داوری اردکانی (1312-/1933) 

منبع

شریعتی در دنیای مجازی

شریعتی، در هزارتوی دنیای مجازی، هفتاد و هفت-هشت سال پس از تولدش، راه غریبی را می‌پیماید. همان راهی که خیام در لابیرنت تاریخ پیمود: تبدیل یک چهره به یک بهانه، یک نماد و فاصله گرفتن از یک تاریخیت اولیه. خیام نماد یا بهانه‌ای برای همه دل‌های پر تردید و کافرکیش و نومید از جاودانگی می‌شود تا از خلال نام او تنهایی‌ها و سرگشتگی‌هایشان را به گوش‌ها برسانند و با نسبت دادن ِ همه پرسش ها و تردیدهایشان به او یک فرهنگ مخفی موازی را در کنار فرهنگ مسلط بشناسانند. امکانی برای تجربه‌ی جور دیگری بودن، دیدن. همانی که «خیامیات» نام گرفته است. همین اتفاق دارد برای شریعتی می‌افتد. مدتهاست و این آخری‌ها با شتاب بیشتری. جملات بسیاری به نام شریعتی دست به دست می‌چرخد. در صدها فیس‌بوک و دهها وبلاگ و هزاران گوشی موبایل و.. جملاتی بی‌ارجاع و بی‌آدرس و نشانی. جملاتی که فقط شباهت به یک حال و هوا دارند، شباهت به نوعی نثر، نوعی نگاه، یک موقعیت. هرکس هرچه دل تنگش می‌خواهد به او نسبت می‌دهد و این دلتنگی‌ها غالباً از جنس عشق است و دین و سیاست و... عبور از خطوط ممنوع: از جنس ناسزا به روزگار باشد یا قدرت، عشق ممنوع یا ممکن، مضامین مشترک و مکرر این جملات سرگردان در جهان مجازی است. نوعی فرصت یا بهانه برای عاشقی یا دینداری، فرصتی که به کمک یک جمله، یک تلنگر و یا یک تذکر ایده‌ها را از دایره محدود بحث نظری خارج کرده و به کوچه و خیابان می‌فرستد و اسباب آزادی و بقای خود را فراهم می‌سازد. جملاتی گاه زیباتر از آنچه شریعتی گفته و گاه بی‌کیفیت تر. در بسیاری اوقات یک رومانتیسم رقیق آنها را تشخص می‌دهد. دیگر نمی‌شود جمع و جورش کرد. در آغاز می‌شد تکذیب کرد. رفرانس خواست، با یکی دو تا اطلاعیه موضوع را فاش ساخت و یا حتی امیدوار شد به گرفتن وکیل! امروز اما دیگر ماجرا از کنترل تحقیق علمی و کنترل حقوقی خارج است. این بار یک سری مضامین است که دست به دست می‌چرخد. مضامین را نمی‌شود تکذیب کرد، درد دلها یا به تعبیر امروزی، دلنوشته‌ها را نمی‌شود به دادگاه فرستاد و جریمه کرد. راههای خودش را دارد برای نشستن بر دل‌ها و با دلها نمی‌شود در افتاد.

اینکه چه کیفیتی در نگاه، زندگی و شخصیت این متفکر چنین امکانی را فراهم ساخته، چرا می‌نویسند و به گردن او می‌اندازند، چه نوع کلامی را بر عهده او می‌گذارند، چرا کلام منتسب به او مشروعیت بیشتری پیدا می‌کند، مورد قبول واقع می شود، چرخ می‌خورد و راهش را باز می‌کند، چرا شایعه از خود واقعیت قدرتمند تر عمل می‌کند و... سوالاتی اند که دیگر باید اهالی علوم اجتماعی پاسخ گویند. آنچه مسلم است وجود نوعی استعداد در زندگی و آثار شریعتی است برای زیستی آزاد و سیال . تولد، تولد، تولدش مبارک!

سوسن شریعتی

منتشرشده در روزنامهٔ شرق، 2 آذرماه 1390.