دکتر شریعتی از دید دیگران
گفتارهایی پیرامون شخصیت و آراء دکتر علی شریعتیدکتر شریعتی از دید دیگران
گفتارهایی پیرامون شخصیت و آراء دکتر علی شریعتیشعله بی قرار
نگارنده در کتاب بر آن است زوایایی از شخصیت و اندیشه‌ی دکتر علی شریعتی را باز شناساند. وی خاطرنشان می‌کند: 'ان
چه 
علی مزینانی روستایی را به دکتر علی شریعتی جهانی
تبدیل کرد، شجاعت دانستن و فهمیدن او بود. دکتر شریعتی گستاخی و شجاعت آن
را داشت که چیزهایی را بداند و بفهمد که دیگران شجاعت دانستن و فهمیدن آن
را نداشتند.... شریعتی در هنگامی از اسلام سخن گفت و در پی شناخت آن برآمد
که اسلام، تابو و منطقه‌ی ممنوعه شده بود. خرافات و زنگارهایی به اسلام
آویخته شده و سیمای تابناک و گوهر درخشنده‌اش محجوب مانده بود.... شریعتی
در هنگامی عهده‌دار شناخت اسلام شد که شناخت آن در انحصار روحانیت دانسته
می‌شد و اسلام شناسی در خارج از حوزه‌های علمیه ناممکن قلمداد
می‌گردید...'. در بخش پایانی کتاب، سال شمار زندگی دکتر علی شریعتی آمده
است.
تاریخ نشر:1 فروردین 1384
تعداد صفحه:۲۲۴
نویسنده:محمداسفندیاری
لیست کوتاهی از مقالات انگلیسی درباره شریعتی
ARJOMAND SA MARXISM AND OTHER WESTERN FALLACIES - SHARIATI,A
J SCI STUD RELIG 20 (3): 289-290 1981
HOOGLUND EJ
ON THE SOCIOLOGY OF ISLAM - LECTURES BY SHARIATI,ALI - ALGAR,H
MIDDLE EAST J 34 (4): 485-489 1980
HOOGLUND EJ
MARXISM AND OTHER WESTERN FALLACIES - AN ISLAMIC CRITIQUE - SHARIATI,A
MIDDLE EAST J 34 (4): 485-489 1980
AJAMI F
FROM WHERE SHALL WE BEGIN AND THE MACHINE IN THE CAPTIVITY OF MACHINISM - SHARIATI,A
NEW REPUBLIC 194 (22): 26-32 JUN 2 1986
ادامه مطلب ...
از شریعتی
در این مجموعه، نه سخنرانی از دکتر سروش آمده است. بلندترین گفتار این کتاب، سخنانی است با عنوان شریعتی و پروتستانیسم، که در دو نوبت، به مناسبت سالگرد درگذشت مرحوم دکتر علی شریعتی در خرداد و تیر ماه 1377 ایراد شده و در این کتاب نیز در دو قسمت آمده است. حجیم بودن این مقال، البته نشاندهندهی اهمیت محتوای آن نیز هست. دکتر سروش در این گفتار، دنیوی کردن دین را یکی از اهداف و آرمانهای روشنفکری دینی در سراسر جهان اسلام دانسته و به منظور بررسی و نقد حرکت فکری - علمی مرحوم شریعتی، که خود آن را نوعی پروتستانیسم اسلامی نامیده است، به تبیین ماهیت و پیآمدهای نهضت پروتستانی در جهان مسیحی پرداخته است و درکی از نسبت میان دین و دنیا را از منظر شریعتی، بازرگان و در طی جریان اصلاحگری دینی به دست داده است و در پایان، با تأکید بر این که دین یا باید دنیوی دنیوی باشد، یا اخروی اخروی و دینی که هم پروای دنیای آدمیان را داشته باشد و هم پروای آخرت آنها را (در عرض هم)، قرین توفیق نخواهد بود، تصریح می‌کند که گوهر دین، عبارت است از تجربهی دینی و دینداری، به معنای پرواز روح، معنادار شدن زندگی و آزادگی درونی است و این عروج معنوی، در دنیایی غیرآباد و دست به گریبان فقر و فلاکت میسر نمیشود. دنیا را عقلا اداره می‌کنند؛ نه به نام دین و نه با تکیه بر دین، امّا به خاطر امکان دین ورزیدن.
گفتارهای این کتاب، به اندیشه‌ی شریعتی در باب فلسفه، فلسفهی تاریخ، جهان جدید و درسها و عبرتهای نهضت شریعتی اختصاص یافته است. دکتر سروش، در گفتار ”شریعتی، حافظ زمانه“، با یادآوری این که هم حافظ و هم شریعتی، در اندیشه و پیشینهی ایرانیان ماندگار شدهاند، از کشف سرّ ماندگاری اینان و شباهتها و تفاوتهای شریعتی و حافظ سخن گفته است و نهایتاً کتاب با گفتار ”از شریعتی“ خاتمه یافته؛ گفتاری که در آن، دکتر عبدالکریم سروش، برای اولین بار، به ذکر جزئیات خاطراتی از ایام درگذشت مرحوم دکتر شریعتی پرداخته است و از دوستیها و دشمنیهای با او سخن گفته و مهمترین دستآورد مکتب فکری او را به نقد کشیده است.
مسلمانی در جستجوی ناکجاآباد
از دید بسیاری علی شریعتی پدر ایده ئولوژیک انقلاب اسلامی ایران محسوب می شود. او به عنوان معلم و رهبری کاریزماتیک ، با ایجاد تلفیقی موٍثر، از اسلام و دیگر اندیشه های مدرن توانست میلیون ها نفر از نسل جوان ایران دهه ی 1350 را بسیج کند و زمینه سقوط رژیم پهلوی را فراهم سازد.در این زندگی نامه ی مفصل و مشروح ، کوشش شده است به زندگی و فعالیت های شریعتی در چارچوب فرهنگی ، اجتماعی و سیاسی پیچیده و متناقضی که وی را در حصار خود گرفته بود نگریسته شود.
علی رهنما با بررسی دوران جوانی شریعتی در
مشهد، سپس زندگی دانشجویی او در پاریس اوایل دهه 1960 و بالاخره ، مسیری که
طی آن شریعتی به یک متفکر مذهبی و انقلابی مخالف با رژیم پهلوی ، و دستگاه
سنتی مذهب مستقر در ایران بدل شد و در نهایت، به دنبال خروج از ایران تن
به آغوش مرگ سپرد.
توانسته است بسیاری از مجهولات و نادانسته های مربوط به زندگی وی را بزداید و تصویری نزدیکتر به حقیقت شریعتی رقم زند.
با
مطالعه این کتاب ، می توان به دانسته های تازه ای از افکار و معتقدات مردی
دست یافت که نقش بسیار مهمی در تاریخ معاصر ایران و در بسط نوعی اسلام
سیاسی در سراسر خاور میانه ایفا کرده است.
شریعتی جستجوگری در مسیر شدن
«شریعتی؛ جستجوگری در مسیر شدن» مجموعه گفتارهای شهید آیتالله سیدمحمدحسین بهشتی در بررسی منصفانه آراء و فعالیت‌های دکتر علی شریعتی و دفاع از وی در برابر انتقادات مرسوم آن زمان است.
وی که خود از مشارکت‌کنندگان جدی و ژرف‌نگر نهضت احیای اندیشه اسلامی شمرده می‌شد، از معدود افرادی بود که خواستار شناخت واقعیت‌ها و بهره‌گیری از نقاط قوت آثار دکتر شریعتی بودند.
وی که در برنامه‌ریزی‌های حسینیه ارشاد مورد مشورت قرار می‌گرفت و خود نیز به ایراد گفتارهایی در آن کانون اندیشه و فرهنگ مبادرت می‌ورزید، همواره درباره دکتر شریعتی و آثار او مورد سؤ‌ال قرار می‌گرفت و از همین روی با مطالعه دقیق آثار و مجالست و گفتگوی صمیمانه اما نقادانه با دکتر شریعتی، سعی در فهم و درک مواضع فکری وی نمود و آنگاه که صداقت و تشنگی برای دریافت حقایق و تلاش بی‌شائبه برای نشر معارف اسلامی را در او لمس و درک نمود، بی‌باکانه و بدون واهمه از هجمه روشنفکران دین‌گریز از یک سوی و متحجران کج‌اندیش از سوی دیگر، به روشنگری پرداخت و در این راه چه لطمات و صدمات که متحمل نشد، چنانچه در لابلای سطور این کتاب نیز از درد و رنجی که در راه دفاع از حقیقت بر او رفته است اشارت‌ها می‌توان یافت.
نخستین بخش کتاب به گفتاری از آیتالله شهید دکتر بهشتی اختصاص دارد که در تاریخ ۲۹/۳/۵۹ در دانشکده نفت آبادان ایراد شده است. در این گفتار از خاستگاه اجتماعی دکتر شریعتی، اینکه وی خود را ساخته و پرداخته رنج می‌دانست، ویژگی‌های شخصیت او، تشنگی او برای دانستن و جستجوگری، اندیشه پویا و پرتحرک و خلاق او سخن رانده شده است.
شاه بیت گفتار آیتالله بهشتی را شاید بتوان در این عبارت یافت: «دکتر چنین کسی بود، آرائش، اندیشه‌هایش، برداشتهای اسلامی‌اش، برداشتهای اجتماعی اش در حال دگرگونی و در مسیر شدن بود چون انسان، موجودی است در حال شدن، نه فقط انسان، همه موجودات عالم طبیعت واقعیت‌های شدنی هستند ولی انسان در میان همه موجودات شدنش شگفت‌انگیزتر است.»(صفحه۲۸ همین کتاب) بخش دوم کتاب به دو گفتار از ایشان اختصاص دارد که در پاسخ به ایراداتی بوده است که آیتالله مصباح در آن زمان بر آثار دکتر شریعتی و بویژه مسئله خاتمیت وارد ساخته بودند.
اما آنچه درباره بخش دوم کتاب باید گفت این است که نمونه‌ای است قابل تأمل در شیوه برخورد با آرای مخالف: در عین صراحت و صلابت، با احترام و حفظ حرمت اشخاص درآمیخته؛ در عین بررسی و نقد و نظر علمی، پایبند و متوجه به موازین اخلاقی در عین ایجاز، همراه با وسواس و دقت در انتخاب واژه‌ها و عبارات و متکی به استناد دقیق به منابع و مآخذ.
همان‌طور که از این گفتار برمی‌آید، دو گفتار مذکور در پاسخ به ایراداتی بوده است که آیتالله مصباح یزدی در جلسه پایانی درس نهایه در مدرسه منتظریه بر دیدگاه دکتر شریعتی در مورد مسئله خاتمیت وارد ساخته بودند. طلاب مدرسه از آیتالله بهشتی در این باره نظرخواهی می‌کنند و ایشان پاسخ را موکول به مطالعه دقیق ایرادات طرح شده و مراجعه به کتابهای دکتر شریعتی می‌نماید و از آنجا که طی تابستان به سفر معمول سالانه به مشهد مقدس مشرف می‌شد، از آنان می‌خواهد که در منزل استیجاری که در آن سکونت داشت گرد هم آیند تا دیدگاه خود را مطرح سازد. جالب توجه اینکه تأثیر آن جلسه بحث و گفتگو تا زمانی مدید در اذهان جستجوگر طلاب مدرسه برجای ماند که شرح آن را فرصتی دیگر نیاز است.
نکته دیگر اینکه با وجود صراحت در نقد نظرات آقای مصباح، توصیه فراوان به حفظ حرمت ایشان به عنوان مدرسی دلسوز و تلاشگر شده است تا مبادا فضای سالم برای گفتگو و مناظره علمی به عصبیت و هوای نفس آلوده گردد. و بالاخره، همچنانکه در طول کتاب نیز مشهود است، نکته سخت چشمگیر، پایبندی به اصول و مواضع بنیادین در قبال مسئله دکتر شریعتی در گفتارها و مصاحبه‌های گوناگون، چه پیش و چه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، و پرهیز از فرصت‌طلبی‌هایی است که دامان بسیاری از بزرگان این نهضت را گرفته بود.
در بخش سوم، چهار مصاحبه از آیتالله شهید بهشتی درج شده است. «نقش شریعتی در جنبش دانشجویی خارج از کشور» بخشی از یک گفت‌وگوست که در پاسخ به اظهارات ابوالحسن بنی صدر در آستانه انتخاب اولین رئیس جمهور ایران بیان گردیده. «شریعتی، درخششی در تاریخ انقلاب و اسلام» مصاحبه‌ای است که به تاریخ ۶۰/۳/۲۴ در روزنامه اطلاعات منتشر شده. مصاحبه سوم به عنوان «شریعتی همواره رو به اصالت اسلامی پیش می‌رفت» به تاریخ ۲۹/۳/۱۳۶۰ انتشار یافت. چهارمین مصاحبه، با مجله راه زینب، به تاریخ ۶۰/۲/۲۲ و با عنوان «دکتر شریعتی از استعدادها و قریحه‌های برجسته زمان ماست» صورت گرفته است که در چاپ‌های قبلی این کتاب نیامده بود.